ΧΑΛΚΙΔΑ: Μια πόλη που ζεσταίνεται πιο γρήγορα από όσο προστατεύεται

Η Χαλκίδα αλλάζει. Το κεντρικό έργο ανάπλασης στον άξονα Ελευθερίου Βενιζέλου – 28ης Οκτωβρίου – Αρεθούσης προχωρά και βρίσκεται πλέον περίπου στο 80–85% της ολοκλήρωσης. Πρόκειται για μια παρέμβαση που δεν θα επηρεάσει μόνο την εικόνα της πόλης, αλλά τον τρόπο που ζούμε, κινούμαστε και αντέχουμε μέσα σε αυτήν τα επόμενα χρόνια

Κι εδώ ξεκινά η ουσιαστική συζήτηση.

Σε μια περίοδο όπου οι πόλεις σε όλο τον κόσμο ανασχεδιάζουν δημόσιους χώρους με βάση τις επιστημονικές οδηγίες της IPCC (Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή), του UNEP (Πρόγραμμα Περιβάλλοντος του ΟΗΕ), του WHO (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας), της EPA (Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος των ΗΠΑ) και τα ευρωπαϊκά πρότυπα ΕΛΟΤ/CEN, στη Χαλκίδα εφαρμόστηκε ένα μοντέλο σχεδιασμού που θυμίζει έργο προηγούμενων δεκαετιών και όχι σύγχρονη ευρωπαϊκή πόλη που προσαρμόζεται στην κλιματική κρίση.

Οι σύγχρονες προδιαγραφές μιλούν για ψυχρά υλικά υψηλής ανακλαστικότητας, διαπερατές επιφάνειες που επιτρέπουν την απορρόφηση και την εξάτμιση του νερού, σκίαση με μεγάλα δέντρα, μικροκλιματική μελέτη και σχεδιασμό βασισμένο στη θερμική άνεση του ανθρώπου και όχι μόνο στην αισθητική. Παρά όμως τις διεθνείς αυτές κατευθύνσεις, το έργο υλοποιήθηκε με επιλογές που ενισχύουν το φαινόμενο της Αστικής Θερμικής Νησίδας. Σκληρές επιφάνειες, θερμοαπορροφητικά υλικά, περιορισμός ψηλών δέντρων και αντικατάσταση με θάμνους χαμηλής σκιαστικής ικανότητας.

Αυτό σημαίνει ότι η πόλη όχι απλώς θερμαίνεται, αλλά θερμαίνεται με τρόπο επιταχυνόμενο!

Και αυτό δεν είναι υπόθεση, είναι πλέον μετρήσιμο δεδομένο. Σε πρόσφατο επιστημονικό διάγραμμα προβλέψεων για τις μέγιστες θερμοκρασίες των επόμενων 5, 10 και 25 ετών σε μεγάλες ελληνικές πόλεις, η Χαλκίδα εμφανίζεται στην κορυφή της θερμικής επιβάρυνσης, παρότι βρίσκεται κυριολεκτικά μέσα στη θάλασσα, ένα στοιχείο που σε φυσιολογικές συνθήκες θα λειτουργούσε ως ρυθμιστής θερμοκρασίας.

Με απλά λόγια

Η θάλασσα προσπαθεί να δροσίσει τη Χαλκίδα, και η πόλη, με τις επιλογές της, το δυσκολεύει.

Δεν είναι ρεαλιστικό να ζητήσουμε επανεκκίνηση του έργου. Είναι όμως απόλυτα ρεαλιστικό να ζητήσουμε να μη συνεχιστεί το υπόλοιπο 15–20% με την ίδια φιλοσοφία, και το κυριότερο, να μην αποτελέσει αυτό το έργο πρότυπο για επόμενες παρεμβάσεις.

Υπάρχουν ακόμη βήματα που μπορούν να εφαρμοστούν άμεσα, όπως χρήση ψυχρών υλικών όπου δεν έχει ολοκληρωθεί η κατασκευή, ενίσχυση σκίασης, επιλογή ανθεκτικών αστικών ειδών όπως η μουριά και η χαρουπιά και ενσωμάτωση μικροκλιματικής σκέψης στον τελικό σχεδιασμό, όχι ως αισθητικό πρόσθετο αλλά ως κεντρικό άξονα.

Η δημοτική αρχή βρίσκεται στη δεύτερη θητεία της.  Αυτό σημαίνει ότι είχε τον χρόνο, την εμπειρία και πρόσβαση στη γνώση να αλλάξει προτεραιότητες και να περάσει από την έννοια της «ανάπλασης» στην έννοια της «ανθεκτικότητας». Σήμερα το ζήτημα δεν είναι αν ένα έργο φαίνεται σύγχρονο, αλλά αν είναι πράγματι σχεδιασμένο για το μέλλον.

Η κλιματική κρίση δεν είναι θεωρία, είναι παρόν. Και η Χαλκίδα τη βιώνει ήδη πιο έντονα από όσο θα έπρεπε.

Η αληθινή ερώτηση λοιπόν δεν είναι τεχνική, αλλά αξιακή:

Θέλουμε μία πόλη για να φωτογραφίζεται ή μία πόλη για να αντέχει;

Γιάννης Μπάρμπας